Bənə co xalğon, tolışonən Nəvuzə idi ərəfədə sori orəxnə Çoşanbə şəvi qıley mərasim dəvunidən, bey Kulə id votedən
Bənə co xalğon, tolışonən Nəvuzə idi ərəfədə sori orəxnə Çoşanbə şəvi qıley mərasim dəvunidən, bey Kulə id votedən. “Kul” sıxani tolışə zıvonədə veyə məna hestışe. Çəvonədə qıleyən “kutoh, qədəli” mənay. Im mərasimi vey ğədimə rişəonış heste. Ğədimə insononku jıqo qıley bovə hestbe ki, Şərməndə ğıvvon bə Zəmini hucum kardəşonebən, bo insonon jimoni vacib bıə neməton xərob kardəşonbe. Əvon bənə du, ğərəz, hiylə, tars, məkr, təkəbbur, bədvində əməlon insonon arədə de pevolo karde roy Dınyo bə zılmot və sardi ğərğ kardəşbe. Bəşəriyyəti çe ım bəloku xilas karde ro Xıdo 7 qılə xeyrməndə firiştə bə Zəmin nazil kardışe. Əvon insonon arədə mərhəmət, şəfğət, xəşə niyyət, otəş, zu və ğudrətşon bərğəror karde. Xıdəvandi – Aləmi ım 7 qılə muğəddəsə firişton bə zəmin vığandeədə Çoşanbə rujbe. Im hadisə bə peş, şərməndə ğıvvon məğlub bin, əvon bə dumo okırin, şəvon kutoh, rujon dıroz bin. Həmonə vaxtoku insonon ım ruji de şoyo- şodmoni ğeyd kardedən, hətto ğədimə vaxton bənə ım idi pişvazi, bə həmonə 7 firiştə şərəf kanə sori orəxnə 7 qılə çoşanbə şəvi id əken. Zərduşti dini numayəndon ısətən ım adəti dəvom kardedən, bə həmonə firiştəon “ğəhəmbər” votedən. Çəməku Ğəmbər odəmə nomən həmonə sıxaniku peğətə bıə. Isətnə rujonədə Azərbaycanə Respublikadə kanə sori orəxnə manqi 4 qılə çoşanbə şəvi id kardedən. Əmo tolışon əksərən iqlə orəxnə çoşanbə şəvi de yolə təntənə və əzəməti dəvunidən. Coko ki, həmonə ruji toyk darşidə har ailə ıştə soədə haft qılə otəşə kuə sənodə, muxtəlif məzmunədə dıvo və xeyə sıxanon hande-hande həmonə otəşə kuəon səpe ıştəni şododən. Otəşə kuəon 7 qılə bıe bə 7 qılə firiştə ehtirami ifadəy.
İslam dini bərğəror bə peşən İronzəminədə jimon kardə xalğon həmişə ım adəton icra kardəşone. Əbbasi xəlifəonədə kali qılon piəşone ki, bımi ğədəğə bınon, əmo çəvon ğədəğə jəqo qıley effektış doə ni. Miyonə əsri tarixənıvışton - Moğəddəsi Şirazədə mısılmonon və zərduştion bə ico şəhəri dərosnie, Biruni Nəvuzə idi ənənəon çey vaxtonədən dəvon karde, ibn-Fakih Həmədan, İsfahan, Dinavər və çəvon ətrofonədə Nəvuzə idə mərasimi əhali tərəfo ğeyd bıe barədə ıştə əsəronədə məlumaton nıvıştəşone. Təbəri xəbə dodə ki, Xəlif Əl-Motəded 897-minə sori pişe ki, bə Bağdadi əjion Nəvizə idi ğeyd karde ğədəğən bıko. Əmo çe əhali ğəzzəbiku tarse, ıştə ım əmr ləğv kardışe.
Miladi X əsri tarixənıvışt ibn Hovqəl İsfahan şəhəri və çey həndəvəri məntəğəonədə Nəvuzə idi 7 ruji muddətədə ğeyd bıe barədə mufəssəl nışıştəşe.
Buveyhion Bağdadədə İroni devlət bərğəror kardə bəpeş Nəvizə idə mərasimon devləti səviyyədə bino kardışone dəvunie. Peşonə sulaləonən çanədə İronzəminədə hokumranəti kardəşone, əvonən bə farsi zıvoni və İroni mədəniyyəti tələbi muvafiğ Nəvuzə idi devləti tərəfo dəvunie təmin kardəşone. Imən bey səbəb bıə ki, ım xosə id çe İroni xalqon jimon kardə məkanonku bə kəno pevolo bıə. Hələ miyonə əsronədə Yəmənədə, Misirədə, Hindistanədən ım ənənə intişar peydo kardəşbe. Hindistani mısılmonon muasirə devrədə Nəvuzə adəton bə Cənubi Afrika xalğon arə bardəşone bekardəşone.
Im sandinə idi Beynəlxalğə səviyyədə ğeyd bıeyən məxsusi ğeyd karde bə vırə eğınidə . 2009-minə soriku de YUNESKO ğərori Nəvuzə id umumbəşəri mədəni nailiyyət elan kardışone. Həmonə vaxtonku Moskvadə ım idə mərasim de tənrənə ğeyd bedə. Fərəhvardə hole ki, həmonə tədbirədə Moskva tolışonən iştirakşon bedə. Tolışə mədəniyyəti, folklori, musiği və mətbəxi numunon bə cəmiyyəti numayş kardedən.
İbrimi Zahirəddin. Çe Rusiya Yekaterinburğ şəhəriku. İİR sədo, tolışi radio.